Açık Piyasa İşlemleri (Api)

Açık Piyasa İşlemleri (Api) ülke merkez banklarının ekonomilerin nakit akışkanlığını ayarlama aracı olan bir para politikası unsurudur. Bu akışkanlığı ile ayarlamalar için çeşitli açık piyasa işlemleri bulunmaktadır.  Ülkemizde açık piyasa işlemleri TCMB eli gerçekleştirilmektedir. Merkez Bankası ekonominin nakit miktarını ayarlama görevini hisse senedi, hazine tahvilleri veya hazine bonosu işlemleri ile sağlamaktadır.  Açık piyasa işlemleri Merkez Bankasının piyasa nakit miktarı üzerinde kontrol sağlamaktadır. Açık piyasa işlemlerinin süresi Nakit akışkanlığındaki denetimin etki alanını belirler. Depo, Repo ve ters repo olarak açık piyasa işlemleri uygulanmaktadır.

TCMB piyasa nakit akışkanlığını ayarlamak ve nakit üzerinde etkin olmak amacı ile farklı yöntemler kullanmaktadır. Bu yöntemlerin kullanım şekilleri ve amaçları farklılıklara göstermektedir. Açık piyasa işlemi (APİ) türleri:

Doğrudan Satım İşlemleri

Piyasa daimî olan nakit fazlası bulunması halinde fazla olan nakdi azaltmak amacı ile gerçekleştirilir. Nakdi azaltmak için Merkez bankaları açık piyasa yatırım ürünlerinin banka ya da aracı kurumlara satış işlemi yapılmasıdır. Satın alma işlemine katılan kurumlar nakitlerin Merkez bankasına daimî olarak transfer eder. Doğrudan satış işlemi ile banka ve yatırıma aracı kurumların nakit rezervleri düşüş sağlanır.

Ters Repo İşlemleri

Geri alım vadi ile satım işlemleri olarak da bilinir. Piyasada daimî olmayan nakit fazlası halinde kullanılmaktadır. Ters repo işleminde Merkez bankası yatırım ürünlerini açık piyasa işlemleri konusunda yetki sahibi olan kuruluşlar ile anlaşarak gerçekleştirir.  Anlaşma ile işlem sırasında seçilmiş bir fiyattan ileri bir zamanda tekrar alma sözü ile satış yapılmasıdır. Aynı şekilde anlaşma ile belirlenen süre dolduğunda satın alan kurumda tekrar Merkez bankasına satış için söz verir. Belirlenen süre tamamlandığı zaman nakit tekrar piyasa dolaşımına katılır.

Doğrudan Alım İşlemleri

Merkez bankaları nakit miktarında daimî olarak azalma olması halinde nakit artışı gerçekleştirmek amacıyla açık piyasa işlemleri yapma yetki olan kuruluşlardan finansal ürünler alır. Böylece finansal ürünlerin alım işlemi kuruluşlara nakit transferi sağlamaktadır.

Repo İşlemleri

Piyasalar nakit bulunma zorluğunun daimî olmadığı dönemlerde bankalar ve aracı kurumlar ile bir süreliğine nakit artışı sağlanmasıdır. Repo işlemi için iki taraf arasında anlaşma sağlanır. Ve anlaşma ile kararlaştırılan fiyat ve vade üzerinden alım işlemi gerçekleştirilir. Alımı yapılan finansal ürün için alım işlemi anında geri alım fiyatı belirlenir. Anlaşma sırasında karşı taraf ürünün tekrar alacağını belirtmektedir. Belirlenen vade süresi dolduğunda nakit piyasa dolaşımdan çıkarılır.

Depo Alım-Satım İşlemleri

Merkez bankalarının piyasa dolaşımı nakit miktarını ayarlamak amacı ile depo uygulamaktadır. Depo alım-satım işlemlerinde önceden duyurulan faiz oranlarına göre gecelik vadeler ile faizleri aşağı çekmesidir. Seçilen süre içerisinde faizler maksimum olduğunda açık piyasa işlemleri ile bankalara teminat şartıyla nakit transfer eder, faizler minimum düzeye indiğinde bankada finansal ürün alır ve faiz oranlarının stabil tutmaya çalışır. Depo faiz oranlarındaki yüksek hareketlenmeleri önleme amacı ile kullanılan açık piyasa işlemleri türüdür.